Zespół Aspergera ? zrozumieć i pomóc cz. II

Szkoła i edukacja zawodowa osób z zespołem Aspergera

Monika Kłeczek

 

Zespół Aspergera (ZA) należy do zaburzeń rozwojowych ze spektrum autyzmu. Jest niepełnosprawnością ukrytą, a więc trudną do zrozumienia przez osoby nie znające tego problemu. System wspierania w edukacji zawodowej odpowiedni do potrzeb innych grup osób niepełnosprawnych niestety na ogół nie jest przydatny dla osób z ZA. Nauczanie osoby z ZA z całą pewnością nie jest łatwe i stanowi pewne wyzwanie. Ale są to osoby wrażliwe, z ciekawym, odmiennym widzeniem świata. Z dużym potencjałem. Praca z nimi, wspieranie ich przynosi wiele satysfakcji. Osoba z ZA, dobrze pokierowana jest w stanie sprostać większości wymagań edukacyjnych, dostosować się. Odpowiednio przeprowadzone szkolenia zawodowe z pewnością będą skutkować wprowadzeniem na rynek wartościowych pracowników.

 

Co nauczyciel wiedzieć powinien?

Aby pomóc osobom z ZA przezwyciężyć ograniczenia, rozwinąć swoje talenty i pokazać mocne strony nauczyciel musi poznać specyfikę tego zaburzenia. Fachowe wsparcie, znajomość problemów z jakimi boryka się osoba z ZA oraz obszarów, na których w procesie edukacji możemy się opierać, jest niezbędna w pracy z taką osobą. Najlepsze efekty daje indywidualne podejście, dobre rozpoznanie i akceptacja. Zrozumienie funkcjonowania skutkować powinno opracowaniem wspólnego systemu pracy. Możliwe, że nasz podopieczny ma już wypracowane z wcześniejszych etapów nauczania schematy działania, warto wtedy oprzeć się na sprawdzonych metodach.

Problemy, z jakimi nauczyciel może się spotkać mogą mieć źródło w nieprawidłowym odczytywaniu sytuacji społecznych, nadwrażliwości na bodźce lub w błędnym rozumowaniu (dysfunkcje poznawcze). Każdy człowiek z ZA jest inny, ma odrębny zakres objawów. To co u jednego nie jest problemem, u drugiego może stanowić barierę nie do przejścia. Objawy mogą pojawiać się falami, nasilać się i ustępować.

Pamiętajmy, że polecenia kierowane do takiego ucznia muszą być konkretne. Nie można na przykład kazać mu przyjść około 13. Taka informacja będzie niezrozumiała i może spowodować, że zdezorientowany uczeń nie przyjdzie w ogóle. Należy określić godzinę dokładnie (np. 13:15). Pewien uczeń bardzo zainteresowany matematyką nigdy nie odrabiał zadań dodatkowych, a w domu sam wyszukiwał różnych innych zadań. Na pytanie dlaczego nie robi tych dodatkowych odpowiedział: Bo nauczyciel mówi, że to są zadania dla chętnych, a ja nie należę do chętnych. Problem rozwiązał się gdy nauczyciel zaczął nazywać dodatkowe zadania dla tych, którzy więcej potrafią.

Większość osób z zespołem Aspergera ma trudności z czytaniem i pisaniem (błędy ortograficzne, niewyraźne pismo). Uczeń, który ma diagnozę ZA nie może mieć diagnozy dysleksji. Trudności z czytaniem i pisaniem wynikają z neurologicznej struktury zaburzenia. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne wystawiają diagnozę: zaburzenia pisania i czytania; w takiej sytuacji nie zawsze notatki pisemne będą najlepszym wyjściem. Niektórzy nauczyciele dają uczniowi kartki z notatkami do wklejenia do zeszytu (najlepiej , jeśli wklei je w momencie otrzymania, przy nauczycielu). Część osób z ZA uważa robienie notatek za bezsensowne, bo nie są w stanie ich odczytać, a więc nie mogą z nich korzystać. Inni zaś przez całe życie robią notatki z wszystkich przeczytanych książek, zasłyszanych informacji, danych statystycznych, czy własnych przemyśleń. Chodzą zawsze z notesem.

Niektórym osobom z ZA trudność może sprawiać nauka dwóch języków obcych (innym przeciwnie ? uczą się, czasami nawet samodzielnie, kilku języków i jest to ich hobby). Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dn. 31.03.2009 §10 ust.1 uczeń z zespołem Aspergera mający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może na wniosek rodzica zostać zwolniony z nauki jednego języka obcego.

Naukę utrudnia także krótkotrwała koncentracja uwagi, łatwe rozpraszanie się. Czasami jednak uczeń tylko wygląda, jakby był zdekoncentrowany (rozgląda się lub wręcz przeciwnie, uparcie patrzy w jedno miejsce) ale tak nie jest. Niektórzy zawsze mają coś w ręce, dotykają twarzy, ust, włosów, poprawiają ubranie – wbrew pozorom właśnie to pomaga im się skoncentrować. Przy dużych kłopotach z koncentracją, podobnie jak osoby z ADHD, powinni oni przyjmować leki.

Problemem też są prace, które należy wykonać w domu. Pomocne będzie zastosowanie następującego schematu prac domowych:

1. Temat musi być przemyślany, zrozumiały, jednoznaczny.

2. Temat musi zostać zapisany

3. Należy upewnić się, czy uczeń zrozumiał tekst (niech powtórzy własnymi słowami).

4. Przy dłuższych projektach konieczne jest podzielenie pracy na etapy i nadzór.

Należy rozważyć stosowanie tzw. prac grupowych. Jeżeli nie jest to istotnym elementem edukacji – lepiej zastąpić je inną formą wypowiedzi.

 

Inny umysł

Zachowanie osób z ZA może wydawać się nam dziwaczne, niepokojące, niegrzeczne. Pamiętajmy, że nie stoi za tym zła wola, czy brak chęci do nauki, ale odmienność w postrzeganiu i rozumieniu świata. Skutkiem inności neurologicznej może być m.in.:

• niezrozumienie dla sytuacji społecznych;
• trudność w rozróżnieniu jak odezwać się do kolegi, a jak do nauczyciela;
• mówienie, tego co się myśli, brak zrozumienia dlaczego ludzie kłamią, niewłaściwe odczytywanie i rozumienie sarkazmu, ironii, przenośni i przysłów;
• dokładne przestrzeganie zasad oraz pilnowanie, aby inni też to robili;
• czarno-białe postrzeganie rzeczywistości;
• powtarzanie czynności, narzucanie sztywnych reguł ? to sposób na uczynienie życia bardziej – przewidywalnym. Tak osoby z ZA walczą z lękiem, opanowują chaos;
• złość przy braku poczucia kontroli, nieakceptowanie zmian, zwłaszcza niezapowiedzianych np. zmiany miejsca siedzenia, zmiana sali, nieobecność prowadzącego zajęcia;
• zadawanie pytań niezwiązanych z tematem;;
• brak zdolności do rozpoznawania u ludzi stanów umysłowych w celu wyjaśniania i przewidywania ich zachowania;
• brak werbalizacji potrzeby – zakładanie, że jest ona znana otoczeniu;
• niezdolność do łączenia różnych informacji w jedną spójna całość tak, aby uchwycić i zrozumieć istotę tematu i odróżnić rzeczy ważne od nieważnych;
• słaba zdolność postrzegania konwenansu (nietaktowne postępowanie);
• koncentracja na detalach.

Osobną grupę problemów stanowi reakcja na bodźce sensoryczne. Może to dezorganizować pracę, wywoływać lęk. Nie zawsze osoby z ZA zdają sobie sprawę, że ich gwałtowna reakcja czy zmęczenie wynika z odczuć sensorycznych. Taka osoba może być zaniepokojona, zdekoncentrowana, sama nie wiedząc o tym, że przyczyną jest wydającą odgłosy świetlówka. Czasami głosy niektórych ludzi są dla nich w tonacji nie do przyjęcia. Najczęstsze problemy sensoryczne powodowane są przez bodźce:

a) słuchowe:

• nagłe, nieoczekiwane dźwięki (np. szczekanie psa);
• dźwięki wydawane przez sprzęt elektroniczny (np. szumy);
• dźwięki o wysokich częstotliwościach (przeszkadzają, ale często też fascynują);

b) dotykowe:

• nietolerowanie lekkiego dotyku;
• gwałtowna reakcja na niespodziewany dotyk;

c) wzrokowe:

• mocne światło;
• migające świetlówki;

d) węchowe:

• zapach perfum, kosmetyków;
• zapach pomieszczeń, maszyn ? nie do zniesienia.

W różnych problemach z odbieraniem bodźców pomocna jest terapia integracji sensorycznej prowadzona przez specjalistę.

 

Na czym możemy się oprzeć – mocne strony

Przy przeważnie dobrych funkcjach intelektualnych osobie z ZA nie będzie trudno przyswoić wiedzę czy nawet, jeśli zajdzie taka konieczność, nadrobić zaległości teoretyczne. Zdolności do zapamiętywania danych, łatwość przyswajania wiedzy, to u większości osób z ZA coś na czy możemy się oprzeć. Często osoby te posiadają duży zasób słownictwa, czasami nawet naukowego i wypowiadają się w sposób uczony; mogą być w stanie przypomnieć sobie wiadomości sprzed bardzo długiego czasu; potrafią wymieniać duże ilości faktów.

Są to osoby lojalne, prawdomówne, ściśle stosujące się do zarządzeń i regulaminów (porządkowych, BHP). Interesują się też tym, czy reszta grupy przestrzega zasad. Na ogół są punktualni.

Nie nuży ich zestaw działań rutynowych ? bez znudzenia mogą wykonywać powtarzające się czynności. Są dokładni, pracę swa starają się wykonywać powoli, z dużą precyzją i dokładnością.

Lubią obliczenia, statystyki, mapy, wykresy, komputery, urządzenia elektroniczne. Interesują się nowinkami w tym zakresie i nie mają problemów z praktycznym zastosowaniem.

Szczególną cechą osób z ZA są pasje i zainteresowania. Hobby może wydawać się bardzo oryginalne, ale starajmy się spojrzeć na nie pod kątem przyszłej pracy. Mogą stać się specjalistami w wąskich dziedzinach. Naszą rolą jest odkrycie zainteresowań osoby z ZA dla otoczenia (bo same mogą się tym nie chwalić), podkreślenie wartości i oryginalności zdobytej wiedzy, wyróżnienie na tle grupy, pomoc w rozwijaniu hobby. Pamiętajmy, że to jest teren, na którym osoba z ZA czuje się pewnie, czasami jedyny taki teren. Jednak nie zawsze jest im łatwo zapanować nad chęcią ciągłego wypowiadania się na interesujący ich temat ? osoby z ZA nie odczytują sygnałów znudzenia otoczenia. Zainteresowania przeradzają się w fiksacje, zaprzątają bez przerwy umysł uniemożliwiając koncentrację.

Osoby z ZA są często twórcze, poszukują nowych rozwiązań. Cenią sobie niezależność i intelekt, nie ulegają modom, czy snobizmowi; potrafią być krytyczni i sceptyczni, nie ufają autorytetom. Traktują swoją pasję jak powołanie, koncentrują się na niej w całości. Dzięki tym cechom oraz niekonwencjonalnemu sposobowi myślenia czasami udaje mi się zasilić szeregi naukowców. Amerykański psychiatra i badacz autyzmu Michael Fitzgerald podaje nazwiska kilkudziesięciu znakomitości ze świata nauki, sztuki i polityki jako przykład osób dotkniętych ZA: Hans Christian Andersen, Jonatan Swift, George Orwell, Arthur Conan Doyle, Spinoza, Immanuel Kant, Alfred Kinsey, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig Van Beethoven, Michał Anioł, Vincent van Gogh, Andy Warhol, Archimedes, Isaak Newton, Charles Darwin, Charles de Gaulle, Thomas Jefferson.

Późniejszy okres szkolny, czas zdobywania wiedzy, kształtowania się zainteresowań, poglądów, ukierunkowanie zawodowe, odszukiwanie siebie na rynku pracy, to bardzo ważny okres w życiu osoby z zespołem Aspergera. Ma ona wtedy możliwość nie tylko zdobycia nowych wiadomości i umiejętności, ale też dostosowania się do wymogów przyszłych pracodawców, określenia swej pozycji, udziału w życiu towarzyskim. Dzięki wsparciu kompetentnego pedagoga i stworzeniu odpowiednich warunków do nauki dajemy takim osobom szansę nie tylko na dobrą, zajmującą pracę w przyszłości, ale też na satysfakcjonujące życie w naszym społeczeństwie.

 

Kila praktycznych rad dla nauczycieli

1. Bądź konsekwentny, stawiaj jasne granice.
2. Kontroluj swój sposób mówienia (nie używaj przenośni, przysłów, sarkazmu).
3. Często udzielaj wskazówek.
4. Zauważaj osiągnięcia, chwal za najdrobniejsze rzeczy i w ten sposób buduj poczucie wartości.
5. Wypracuj indywidualne metody postępowania ? tabelki, schematy dnia, plany, wskazówki co się może zmienić i jak zachować się w przy zmianach.
6. Uprzedzaj o zmianach.
7. Pomóż w odnalezieniu alternatywnej metody robienia notatek.
8. Wskaz spokojne miejsce, gdzie można odpocząć (np. bibliotekę).
9. Wskaż jedną osobę, którą u zeń z ZA darzy szacunkiem, do której w każdej sytuacji może się odwołać.
10. Poznaj i wykorzystaj specjalne zainteresowania.
11. Zminimalizuj bodźce sensoryczne.
12. Ucznia z ZA miej stale na oku, np. w pierwszej ławce i przywołuj jej uwagę, osoba z ZA powinna zajmować stale to samo miejsce.
13. Staraj się zawsze wykorzystać okoliczność wspólnego przebywania w szkole czy na kursie zawodowym do integracji z grupą. Zachęcaj do rozmów, do obserwacji innych i siebie: jakie cechy sprawiają, że ktoś dobrze sobie radzi, jest lubiany? Jak się zachowują inni, żeby zyskać przychylność? Z drugiej strony: o co ty mógłbyś zapytać? Jakie tematy zainteresowałyby naszą grupę?

 

Tekst badający percepcję ogólną i szczegółową. Osoba z zespołem Aspergera skupi się na detalu, na małych literach i zapytana co widzi ? odczyta małe litery

 

Gdzie szukać informacji pomocy?

 

W Stowarzyszeniu Pomocy Dzieciom i Osobom Dorosłym z Zespołem Aspergera oraz Zaburzeniami Pokrewnymi ?AS? w Bielsku-Białej. Spotkania stowarzyszenia odbywają się w każdy ostatni wtorek miesiąca o godzinie 17.30 w siedzibie Towarzystwa Szkolnego im. M. Reja, ul. A. Frycza Modrzewskiego 12, Bielsko-Biała, kontakt: asperger.bielsko@wp.pl Tel.692275462.

 

 

Monika Kłeczek ? założycielka Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom i Osobom Dorosłym z Zespołem Aspergera oraz Zaburzeniami Pokrewnymi ?AS? (trzecie w Polsce tego typu stowarzyszenie), terapeutka zaburzeń psychicznych adolescentów.

 

CZ.III. OSOBA Z ZESPOŁEM ASPERGERA W PRACY.

 

Zespół Aspergera (ZA), zaburzenie neurorozwojowe ze spektrum autyzmu, coraz częściej diagnozowane jest w Polsce również u osób dorosłych. Ciągle jednak najczęściej diagnozy stawiane są dzieciom we wczesnym wieku szkolnym ze względu na specyficzne trudności w nauce, problemy z koncentracją, reagowanie agresją na niezrozumiałe dla nich sytuacje społeczne. W Polsce zaburzenia autystyczne wykrywane są u 1 na 300 osób, a w Wielkiej Brytanii i USA u 1 na 100. Różnica wynika między innymi z lepszych narzędzi diagnostycznych i badań przesiewowych prowadzonych w wieku przedszkolnym i szkolnym. Stosowane dziś metody terapii dają szansę na znaczną poprawę w funkcjonowaniu tych osób.

RYNEK PRACY

Zespół Aspergera wpływa na to w jaki sposób osoba nim dotknięta postrzega świat, przetwarza informacje i współdziała z innymi. Znaczna część z tych osób ma średni lub ponadprzeciętny iloraz inteligencji. Często są to osoby dobrze wykształcone. Dysfunkcje związane z Zespołem występują w różnym nasileniu i nie zawsze utrudniają życie na tyle, żeby zaistniała potrzeba szukania wsparcia medycznego czy podejmowania terapii. ZA należy do tzw. niepełnosprawności ukrytych, czyli nie jest widoczny na pierwszy rzut oka. Stąd część osób nawet posiadając taką diagnozę, nie mówi o tym pracodawcy, a nawet osobom ze swojego otoczenia i rezygnuje z przywilejów osoby niepełnosprawnej. Osoby takie możemy więc spotkać nie tylko na chronionym rynku pracy, ale też na otwartym i na pierwszy rzut oka raczej nie poznamy, że to są osoby niepełnosprawne.

Doświadczenia innych państw (Dania, Wielka Brytania, USA) oraz pionierskie programy warszawskiej fundacji Synapsis, pokazują, że przy odpowiednim wsparciu, osoby ze spektrum autyzmu mają szansę nie tylko konkurować z innymi pracownikami na rynku pracy, ale pod wieloma względami mogą okazać się od nich lepsi.

JAKA PRACA?

Potencjalnie każda praca może być odpowiednia dla osoby z ZA. Wszystko zależy od predyspozycji i umiejętności danej osoby. Osoby z ZA wyróżniają się dobra pamięcią. Często jest to pamięć wizualna, ale też pamięć do faktów, zdarzeń, dat czy definicji. W związku z tym, że osoby te inaczej przetwarzają informacje, tworzą sobie w umyśle katalogi, w których systematyzują wiedzę. Lubią tez analizować szczegóły oraz poszukiwać reguł i porządku w różnych systemach. Ponadto lubią konkretne informacje, często zgłębiają różne dziedziny nauki. Ą ekspertami w wybranych dziedzinach. Czasami wręcz obsesyjnie zbierają informacje na pasjonujący ich temat, czym zaskakują otoczenie. Dobrze jest, w miarę możliwości, żeby praca podejmowana była w tych właśnie obszarach.

OSOBA Z ZA SPRAWDZI SIĘ W ZADANIACH:

– wymagających zwracania uwagi na szczegóły i dokładność, np. wprowadzanie danych, edycja tekstów, prace badawcze, porządkowanie dokumentów,

– rutynowych i powtarzalnych, np. kopiowanie, skanowanie, sortowanie, rozsyłanie informacji,

– związanych z liczbami, statystykami, faktami, np. finanse lub księgowość, szczególnie z komputerowym stanowiskiem pracy,

-o jasnych procedurach postępowania, np. obsługa poczty przychodzącej i wychodzącej, archiwizacja, praca w bibliotece,

– o ściśle określonej strukturze, w których wiadomo, co jest działaniem prawidłowym a co nie, np. administracja lub programowanie komputerów.

UJAWNIENIE INFORMACJI O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

Podczas procesu rekrutacji pracodawca ma prawo zadać pytanie dotyczące niepełnosprawności, ale tylko wtedy, jeśli zada je również każdemu innemu kandydatowi. Z kolei osoba ubiegająca się o pracę nie ma obowiązku ujawniania tej informacji.

Ujawnienie informacji o niepełnosprawności daje pracodawcy szansę na zapewnienie osobom z ZA odpowiedniego wsparcia i skorzystanie z określonych przywilejów finansowych, co może być dla niego istotne, a nawet zadecydować o przyjęciu do pracy takiej osoby.

Jeśli pracodawcy zależy na ujawnieniu przez osoby starające się o pracę informacji o ich niepełnosprawności powinien zaznaczyć w ogłoszeniu, że poszukuje na dane stanowisko osoby niepełnosprawnej lub dać kandydatowi możliwość ujawnienia tej informacji za pośrednictwem formularza aplikacyjnego. Formularze aplikacyjne coraz częściej zastępują tradycyjne CV. Tworzone są przez pracodawców w celu uzyskania o kandydacie do pracy wiedzy bardziej usystematyzowanej i z naciskiem na informacje, które są dla danego stanowiska istotne, przez co stają się narzędziem o wiele sprawniejszym niż CV.

PROCES REKRUTACJI

Rozmowa rekrutacyjna, która dla nas wszystkich nie jest łatwa, dla osób z ZA jest dużym problemem. Wskazane jest, aby te osoby zostały przygotowane przez odpowiedni trening do procesu rekrutacji. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej osoby z Za mogą mieć trudności z odpowiadaniem na pytania abstrakcyjne lub niejasno sformułowane. Mogą mieć problem z wyobrażaniem sobie przyszłości, co oznacza , że najczęściej nie są w stanie odpowiedzieć na pytania hipotetyczne, wymagające rzutowania w przyszłość, typu ?Co byś zrobił gdyby??? Koncepcja przedstawiania się w jak najlepszym świetle jest obca większości osób z ZA. Najczęściej po prostu mówią prawdę, zamiast rozwodzić się nad swoimi mocnymi stronami. Trudności sprawiają im również pytania otwarte. Poproszone w sposób ogólny o opowiedzenie o swoim doświadczeniu mogą nie być w stanie odpowiedzieć nic , ale mogą też rozwlekle odpowiadać nie na temat. Aby dać kandydatom z ZA szansę na zaprezentowanie swoich zdolności, należy nie tylko odpowiednio dostosować rozmowę kwalifikacyjną, ale również połączyć ją z testem lub zadaniem próbnym.

WSKAZÓWKI DLA PRACODAWCY DOTYCZĄCE ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ:

– Pamiętaj, że utrzymywanie kontaktu wzrokowego ? zarówno krótkiego, jak i długiego może być trudne dla osoby ZA, co jest jedną z dysfunkcji związanych z zaburzeniem.

– Pamiętaj, że osoba z ZA może interpretować dosłownie wypowiedzi, np. na pytane: ?Jak się Pan odnajdywał w swojej ostatniej pracy?? może odpowiedzieć: ? Wcale się nie gubiłem.?

-Zadawaj pytania szczegółowe zamiast ogólnych. Na przykład prośba ?Proszę mi opowiedzieć o sobie? jest niejednoznaczna, przez co kandydatowi z ZA trudno domyślić się o co chodzi. Lepsze będzie pytanie: ?Proszę mi opowiedzieć na czym polegała Pana/Pani ostatnia praca i jakie obowiązki się z nią wiązały.?

– Zadawaj pytania dotyczące realnego doświadczenia kandydata, takie które odnoszą się do bardzo konkretnych umiejętności potrzebnych w pracy, o którą się stara, np. : ?Czy w ostatnim stanowisku zajmował się Pan/Pani obsługą faksu??

– Unikaj pytań hipotetycznych i abstrakcyjnych, takich jak : ?Jak poradziłby Pan/Pani sobie z dotrzymaniem terminu, jeśli ciągle by coś przeszkadzało w pracy?? Duże lepsze byłoby takie pytanie; ?Proszę pomyśleć o swojej ostatniej pracy. Jak radził Pan sobie ze swoimi zadaniami, gdy inni Panu/Pani przeszkadzali??

– Daj kandydatowi więcej czasu na odpowiedź i bądź przygotowany na pomoc w przekazaniu najistotniejszych informacji, taką jak dodatkowe pytania, nakierowanie.

– Daj kandydatowi znać, jeśli mówi zbyt długo, lub rozwlekle. Osoby z ZA mogą mieć trudności z zakończeniem wypowiedzi, mogą nie zrozumieć sygnałów niewerbalnych, jakimi dajemy znać, że temat nas nie interesuje, lub uważamy go za zakończony. Najlepiej powiedzieć wprost: ?Wiem już wystarczająco dużo na ten temat, chciałbym przejść do kolejnego pytania.?

– Pamiętaj, że praca tej osoby w przyszłości nie będzie polegała na przeprowadzaniu stresujących rozmów! Że jest to sytuacja wyjątkowa i jednorazowa.

Dużą lepszą okazją dla osoby z ZA są testy. A najlepiej zaprezentują swoją przydatność do zawodu na stażach i podczas okresów próbnych. Należy unikać testów z odpowiedziami w skali 1-10 oraz pytań wielokrotnego wyboru. Bardziej wskazana jest formuła krótkich konkretnych pytań i odpowiedzi. Może być potrzebna większa ilość czasu na odpowiedzi. Najlepiej spyta

osobę z ZA czy zwykle potrzebuje więcej czasu, powinno wystarczyć 25% dodatkowo. Pamiętajmy, że osoby ze zdiagnozowanym w wieku szkolnym przyzwyczajone są do tego, że dostawały więcej czasu na sprawdzianach i na maturze (tak jak osoby z dysleksją) mogą być więc przyzwyczajone do takiego systemu wypowiedzi.

Innym sposobem sprawdzenia, czy osoba z ZA jest odpowiednia na dane stanowisko jest zaproponowanie okresu próbnego. Może to być dzień , tydzień lub miesiąc ? z góry określony termin uwarunkowany stanowiskiem pracy.

Zdecydowanie najlepszą formą na sprawdzenie się na danym stanowisku pracy jest staż. Można wtedy zaobserwować nie tylko czy dana osoba radzi sobie z powierzonymi zadaniami, ale też jak zespół pracowników ją przyjmuje.

PRZYGOTOWANIE STANOWISKA PRACY

Przystosowanie miejsca pracy w biurze lub przy komputerze dla osoby z ZA nie wymaga dużego nakładu środków. Ogranicza się najczęściej do zapewnienia odpowiedniego oświetlenia (część z tych osób nie toleruje jarzeniówek), bezpiecznej powierzchni podłogi z wykładzin antypoślizgowych oraz ewentualnego zamontowania boksów do oddzielenia poszczególnych stanowisk komputerowych, w celu umożliwienia lepszej koncentracji na zadaniu w czasie pracy. Nie ma jednak gotowej recepty, jak przygotować stanowisko dla takiej osoby. Każdego pracownika należy rozpatrywać indywidualnie. Nie każdemu przeszkadza światło, nie każdy się rozprasza obecnością innych itd.

Nie zawsze jest to możliwe, ale wskazane byłoby przeszkolenie pracodawcy na temat charakteru zaburzenia i możliwości współpracy z taką osobą. Warto też uprzedzić zespół pracowniczy o tym , że ich nowy współpracownik jest osobą ze spektrum autyzmu. Jeżeli oczywiście zainteresowana osoba wyrazi na to zgodę. Doświadczenia Fundacji Synapsis pokazują, że przeszkolony zespół wykazuje się dużym zrozumieniem, jest chętny do współpracy i pomocy. Ponadto wzrasta pozytywna identyfikacja pracowników z firmą oraz integracja zespołu. Poprawia się też jakość komunikacji.

PRACODAWCY ZATRUNIAJĄCY OSOBY Z ZA WSKAZUJĄ WIELE POZYTYWNYCH CECH TAKICH OSÓB:

– wiarygodność

– prawdomówność

– motywacja do pracy

– wysoki poziom umiejętności technicznych (często znakomite kwalifikacje i umiejętności informatyczne)

– dokładność i zwracanie uwagi na szczegóły

– dobra koncentracja podczas rutynowych zajęć i procedur

– pamięć do faktów i liczb

– logiczne podejście do zadań

– sprawność manualna

– wybitne wiadomości w określonych dziedzinach

– punktualność

– sumienność

 

KORZYŚCI DLA PRACODAWCY ZATRUDNIAJĄCEGO OSOBĘ NIEPEŁNOSPRAWNA Z ZESPOŁEM ASPERGERA:

– zmniejszenie wpłat na PFRON, lub zwolnienie z tych opłat,

– dofinansowanie do wynagrodzenia zatrudnianej osoby (dodatkowe 40% minimalnego wynagrodzenia dostaje pracodawca, który zatrudnia osobę z niepełnosprawnością ze spektrum autyzmu, czyli np. 180% +40%),

– zwrot kosztów za dostosowanie stanowiska pracy do wymagań osoby niepełnosprawnej,

– refundacja kosztów szkolenia pracownika,

– refundacja kosztów zatrudnienia osoby pomagającej w miejscu pracy ? asystenta osoby niepełnosprawnej ( w zależności od potrzeb osoby z Zespołem Aspergera mogą funkcjonować bez pomocy specjalnej osoby, w asyście 1:1, albo 30%),

-staż dla osoby niepełnosprawnej na podstawie skierowania starosty (formalności załatwia się w urzędzie pracy)

UPRAWNIENIA DODATKOWE DLA PRACOWNIKA

Od początku 2012 roku nawet osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności obowiązuje normalny 8-godzinny dzień pracy (40-godzinny tydzień) a jego skrócenie odpowiednio do 7 i 35 godzin może nastąpić tylko na podstawie zaświadczenia lekarskiego, wydawanego na wniosek niepełnosprawnego pracownika. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych (tylko lekarz na wniosek osoby niepełnosprawnej może wyrazić na to zgodę).

PRZYWILEJE PRZYSŁUGUJĄCE OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM W PRACY:

-przerwa w pracy na gimnastykę lub wypoczynek 15 min. wliczane do czasu pracy. Wskazane jest aby przeznaczyć te przerwę na relaksację lub wyciszenie w innym miejscu niż stanowisko pracy

– dodatkowy urlop wypoczynkowy ? 10 dni roboczych

– dodatkowe 21 dni roboczych urlopu na turnus rehabilitacyjny, badania, zabiegi lecznicze. Osoby z ZA w związku z zaburzeniem nie wymagają szczególnych badań, czy częstych wizyt lekarskich.

PROGRAM ?ZATRUDNIJ ASA?

Wśród osób z ZA są osoby wymagające wsparcia oraz takie, które radzą sobie na ryku pracy. Jest np. wielu twórców, naukowców z ZA, którzy odnaleźli się w życiu, najczęściej dzięki swym oryginalnym pasjom. Część osób jednak wymaga konkretnego, mądrego wsparcia. Warszawska Fundacja Synapsis pomagająca od 1989 roku osobom z autyzmem i ich rodzinom na podstawie doświadczeń własnych oraz partnerów z Danii i Wielkiej Brytanii opracowała ?Model programu aktywizacji społecznej i zawodowej osób z Zespołem Aspergera i wysokofunkcjonujących osób z autyzmem?. Program rozpoczął się 1.11.2010 a zakończy 31.12.2012. Z piętnastu osób objętych pomocą pięć znalazło już pracę na stałe . Niektórzy z nich znaleźli pracę sami. Pomoc dla uczestników programu obejmowała wsparcie psychologiczne (trening umiejętności społecznych, zajęcia indywidualne z psychologiem, wsparcie dla rodzin), szkolenia zawodowe, doradztwo zawodowe, doradztwo prawne oraz staże u pracodawców. Praca z tą grupą osób pokazała jak bardzo mogą się zmienić losy tych ludzi dzięki wsparciu . Zainteresowanie pracodawców było tak duże, że było więcej ofert niż stażystów. Informacje o programie: www.zatrudnij-asa.pl

 

GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI i POMOCY? Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Osobom Dorosłym z Zespołem Aspergera oraz Zaburzeniami Pokrewnymi ?AS? w Bielsku-Białej. Spotkania stowarzyszenia odbywają się w każdy ostatni wtorek miesiąca o godzinie 17.30 w siedzibie Towarzystwa Szkolnego im. M.Reja, ul .A. Frycza Modrzewskiego 12, Bielsko-Biała, kontakt: asperger.bielsko@wp.pl Tel.692-275-462.